Biodostępność –  procent, jaki po spożyciu danej substancji odżywczej przeniknie do krwioobiegu. W odniesieniu do leku,  oznacza  uwolnienie substancji czynnej z postaci leku, czas w którym to się dzieje  i  ilość leku który dotrze do miejsca działania.

Bulimia – zaburzenie przyjmowania posiłków polegające na niepohamowanym przyjmowaniu posiłków, po których następuje  etap przeczyszczenia, polegającego na prowokowaniu wymiotów bądź wymuszeniu na sobie ścisłej diety, często zagrażającej zdrowiu.

Bariatria – dział chirurgii  zajmujący się operacyjnym leczeniem otyłości

Białkomocz – inaczej proteinuria, to obecność białka w moczu.

BMI – body mass index

Bolus – pojęcie te używane jest w kontekście podania leku dożylnego lub diety dojelitowej. W jednym i drugim przypadku chodzi o sposób podania – jest to podanie szybkie, za pomocą odpowiedniej strzykawki. Strzykawki służące do podania leków/diety enteralnie, czyli do przewodu pokarmowego, mają inne zakończenia od tych przeznaczonych do podań dożylnych. Są to złącza typu ENFit/ENLock. Drugim elementem odróżniającym strzykawki i systemy do podaży enteralnej jest fioletowy kolor tłoków strzykawek i łączników.

Celiakia – (choroba trzewna, enteropatia glutenozależna, nietolerancja glutenu) autoimmunologiczna choroba o podłożu genetycznym, w której dochodzi do nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego pod wpływem spożycia białka zawartego w zbożach-  glutenu. W wyniku jego działania dochodzi do reakcji immunologicznej skierowanej przeciwko własnym tkankom organizmu, w szczególności jelita cienkiego. Skutkiem jej jest stan zapalny i uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, a w konsekwencji zanik kosmków jelitowych odpowiedzialnych za wchłanianie substancji odżywczych, witamin i leków. Objawy związane z celiakią obejmują objawy ze strony przewodu pokarmowego (zaparcia, biegunki, wzdęcia, bóle), układu nerwowego (bóle głowy, migreny, zaburzenia mowy, chodu, tiki nerwowe, padaczka), układu płciowego (trudności z zajściem w ciążę lub jej donoszeniam), objawy skórne (trądzik, łuszczyca, egzema, łupież). Objawy obejmują również bóle mięśni, zapalenie stawów, osteoporozę i osteopenię.

Choroba Crohn’a – inaczej choroba Leśniowskiego-Crohna. Jest chorobą autoimmunologiczną. Proces zapalny obejmuje najczęściej końcowy odcinek jelita krętego, ale może obejmować różne jego obszary: od jamy ustnej do odbytu. Najcz

Cholecystokomia – usunięcie pęcherzyka żółciowego, najczęściej z powodu kamicy żółciowej

Cholecystokinina – peptydowy hormon tkankowy wydzielany w dwunastnicy i  początkowym odcinku jelita cienkiego  pod wpływem produktów rozkładu tłuszczów i białek, Cholecystokinina pobudza trzustkę do produkcji enzymów trzustkowych,  stymuluje produkcję żółci, powoduje skurcz pęcherzyka żółciowego, hamuje perystaltykę żołądka i pobudza perystaltykę jelit. Hamuje też uczucie głodu oraz zwiększa wydzielanie glukagonu.

Cholestaza – stan upośledzonego tworzenia lub odpływu żółci z wątroby do dwunastnicy.

Cholesterol -związek z grupy steroli. Jest prekursorem hormonów sterydowych, kwasów żółciowych i witaminy D. Największe jego stężenie występuje w wątrobie i mózgu. Jest składnikiem błon komórkowych. 

ChPL – Charakterystyka Produktu Leczniczego jest to dokument przeznaczony dla personelu medycznego, w sposób usystematyzowany przedstawia informacje o leku. Jest dokumentem wymaganym przy rejestracji i dopuszczeniu do obrotu danego leku. Napisana jest językiem fachowym, w przeciwieństwie do ulotki, która powinna być zrozumiała dla pacjenta. ChPL nie zawiera informacji stricte kierowanych do pacjenta tj. instrukcje stosowania leku, przedstawiane również w formie graficznej, np. sposób użycia inhalatora.

Dojelitowe żywienie –  podanie substancji odżywczych bezpośrednio do żołądka lub jelita.

Dysfagia – zaburzenie połykania

Dysbioza jelitowa – jakościowe i/lub ilościowe zaburzenia mikroorganizmów zasiedlających jelita.

Dieta bogatoresztkowa – to dieta o zwiększonej ilości błonnika pokarmowego i płynów. Źródłem błonnika są warzywa, owoce, kasze, brązowy ryż, płatki i otręby zbożowe, musli, pieczywo razowe i żytnie, rośliny strączkowe. Celem takiej diety jest pobudzenie jelit do pracy, uregulowanie ich czynności. Dieta bogato resztkowa powinna być wprowadzana stopniowo, tak aby przewód pokarmowy przyzwyczaił się do większej ilości błonnika, które początkowo mogą powodować lekkie bóle brzucha i wzdęcia.

Dieta ubogoresztkowa – dieta, która w swoim składzie nie zawiera produktów bogatych w błonnik, który działa drażniąco na błonę śluzową jelit. Stosowana w chorobach przewodu pokarmowego m.in. stanach zapalnych jelit. Dieta ta ma odciążyć chore jelito oraz wspomagać leczenie biegunek, które zwykle towarzyszą chorobom jelit. W diecie tej zmniejsza się również ilość tłuszczów, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego, aby dodatkowo odciążyć układ pokarmowy.

Dieta monomeryczna i dieta oligomeryczna – diety do żywienia dojelitowego, zawierają drobne cząsteczki składników odżywczych , które w większości nie wymagają trawienia i są dobrze wchłaniane przez chory układ pokarmowy. „Białko” występuje pod postacią aminokwasów, dwupeptydów i trój peptydów, węglowodany to glukoza i oligosacharydy. Diety te zawierają również taki rodzaj tłuszczy, który w ograniczonym zakresie wymaga trawienia (MCT). Stosowane są u osób z zaburzeniami przemiany materii i wchłaniania. Przykładem jest dieta peptydowa.

Dieta polimeryczna –dieta do żywienia dojelitowego, zawiera całe, nierozłożone cząsteczki, które muszą zostać strawione w przewodzie pokarmowym do mniejszych elementów, te są wchłaniane. Źródłem białka najczęściej jest mleko krowie, jajka kurze, soja, tłuszczów – oleje roślinne. Węglowodany występują pod postacią oligosacharydów, maltodekstryn i skrobii. Diet polimerycznych nie stosuje się u osób z zaburzeniami przemiany materii i wchłaniania.

Dieta peptydowa – jest to dieta do żywienia dojelitowego, jest dietą oligomeryczną, w której białko dostarczane jest w formie peptydów, tzn. nie wymaga pełnego trawienia, dzięki czemu może być lepiej tolerowane przez chory układ pokarmowy.

Diety immunomodulujące – w swoim składzie zawierają substancje, których zadaniem jest korzystne oddziaływanie na układ odpornościowy chorego. Ich podaż w zwiększonych ilościach korzystnie wpływa na procesy gojenia ran i ogólny stan chorego. Najczęściej stosowanymi immuno składnikami są: wielonienasycowne kwasy tłuszczowe omega-3, glutamina, arginina, cynk, selen.

Erytropoetyna –  hormonem wytwarzanym w nerkach pobudzający syntezę komórek szpiku kostnego do różnicowania się w kierunku krwinek czerwonych.

Erytrocyty – krwinki czerwone, zawierające hemoglobinę, która odpowiada za transport tlenu w organizmie.

Esica –  końcowy odcinek jelita grubego

Fitosterole –  produkowane przez rośliny związki, które strukturalnie i funkcjonalnie odpowiadają cholesterolowi produkowanemu przez zwierzęta. Dzięki podobnej budowie do cholesterolu mogą 'udawać” cholesterol i dzięki temu nasz organizm wydali cholesterol. W ten sposób przyczyniają się do obniżenia cholesterolu we krwi. Źródłem fitosteroli są oleje roślinne oraz nasiona.

Gastrostomia –  przetoka  łącząca środowisko zewnętrzne i żołądek wytworzona w celu dostarczenia pacjentowi pokarmu do żołądka.

Gastroskopia – badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, które umożliwia wykrycie zmian chorobowych w obrębie przełyku, żołądka i dwunastnicy. W czasie badania możliwe jest nie tylko obejrzenie wymienionych wyżej struktur od wewnątrz, ale również pobranie wycinków do badań histopatologicznych oraz małe zabiegi naprawcze. Endoskop wprowadzany jest przez jamę ustną, przełyk, do żołądka i dwunastnicy. Do gastroskopii należy się przygotować. Na około 6 godzin przed badaniem nie należy nic jeść. Ostatni napój można wypić 4 godziny przed badaniem.

Glutamina – jest jednym z aminokwasów budujących białka. Poza funkcją budulcową tkanek odgrywa szereg innych istotnych funkcji w organizmie. Wpływa na układ pokarmowy poprawiając funkcjonowanie jelit. Zwiększa produkcję glutationu, naturalnego przeciwutleniacza, poprawiając funkcjonowanie układu odpornościowego. Pomaga w usuwaniu z organizmu zbędnego amoniaku-ubocznego produktu przemian białek.

Gluten – to białko występujące w pszenicy, pszenżycie, życie i jęczmieniu. Znajduje się we wszystkich produktach, które są z nich wytwarzane. Wypiekom nadaje odpowiednią konsystencję i smak. Gluten, u niektórych osób może wywoływać niepożądane reakcje organizmu, celiakię, alergię lub nadwrażliwość na gluten.

Hipoglikemia – zmniejszenie stężenia cukru we krwi poniżej 70 mg/dL. Klinicznie istotna hipoglikemia to stężenie cukru poniżej 54 mg/dL Może ona objawiać się niepokojem, nudnościami, bólem głowy, mrowieniem okolicy ust, drżeniem rąk, potliwością. Niedobór glukozy w ośrodkowym układzie nerwowym prowadzi do zaburzenia mowy, widzenia, koncentracji, utraty przytomności, śpiączki. Hipoklikemia to stan zagrażający życiu.

Hemoglobina – białko zawarte w czerwonych krwinkach, odpowiada za transport tlenu w organizmie

Hemoliza – rozpad krwinek czerwonych

Hyposmia– zaburzenia węchu

Immunologia – nauka zajmująca się badaniem układu odpornościowego.

Ileostomia –  stomia powstała w wyniku wyłonienia na poziomie jelita cienkiego.

Inhibitory pompy protonowej –

Interakcja leków –

Insulinooporność –

Indeks glikemiczny (IG) – wzrost stężenia glukozy we krwi w ciągu 2-3 godzin po spożyciu żywności zawierającej 50 g węglowodanów w porównaniu ze wzrostem cukru we krwi po spożyciu 50 g czystej glukozy. Każdy produkt spożywczy charakteryzuje się IG.  Im wyższa  jest jego wartość  tym wyższe jest stężenie glukozy  we krwi po jego spożyciu. Na IG ma również wpływ przygotowanie potraw – rozdrobnienie, gotowanie, forma. Np. sok z pomarańczy będzie miał większy IG niż cała pomarańcza. Obecność błonnika, białka i tłuszczu obniża IG.

IBS – ang. Irritable Bowel Sundrome, czyli zespół jelita drażliwego. Jest to przewlekła choroba przewodu pokarmowego. Najczęściej charakteryzuje się bólami brzucha, wzdęciami, zaparciami lub biegunkami. Mechanizm powstawania choroby wciąż nie jest do końca jasny. Zakłada się, że czynnikami, które mogą sprzyjać rozwojowi choroby jest m.in. stres, zaburzenia mikrobiomu jelit czy zaburzenia immunologiczne. Leczenie powinno obejmować nie tylko terapię farmakologiczną, ale również elementy tj. zmiana stylu życia, diety, aktywności fizycznej, odpowiedniej ilości snu i radzenia sobie ze stresem.

Jejunostomia –

Jatrogenny –

Koalescencja –

Kolostomia – stomia, która powstała w wyniku zabiegu wyłonienia na poziomie jelita grubego.

Kwasica –

Kolonoskopia – badanie endoskopowe przewodu pokarmowego, które polega na oglądaniu wnętrza jelita grubego. Endoskop wprowadzany jest przez odbyt. Przed badaniem jelito musi zostać oczyszczone z mas kałowych. W tym celu, jako przygotowanie do badania, stosuje się doustne środki przeczyszczające. W czasie badania lekarz może pobrać wycinek błony śluzowej jelita do badań histopatologicznych tzw. biopsja, usunąć polipy zwiększające ryzyko raka jelita grubego. U osób po 50 roku życia badanie powinno być wykonywane w ramach profilaktyki raka jelita grubego.

Kwasy omega-3 – wielonienasycone kwasy tłuszczowe, o działaniu immunomodulującym i przeciwzapalnym. Obniżają poziom trójglicerydów w surowicy krwi działając przeciwmiażdżycowo i protekcyjnie na serce. Przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania mózgu i widzenia.

Do grupy tej zaliczamy:

– kwas eikozapentaenowy, EPA (ang. eicosapentaenoic acid)

– kwas dokozaheksaenowy , DHA (ang. docosahexaenoic acid)

– kwas α-linolenowy, ALA (ang. α-linoleic acid)

DHA i EPA w organizmie człowieka mogą powstawać z innego kwasu tłuszczowego – kwasu linolenowego. Jednak jest to proces mało wydajny, dlatego DHA i EPA muszą być dostarczane wraz z dietą. Występują w tłustych rybach morskich np. łososiu, makreli, śledziu oraz owocach morza i algach.

Źródłami ALA są produkty roślinne. Duże ilości ALA zawiera olej lniany, mniejsze olej rzepakowy czy sojowy. Poza tym występuje w roślinach strączkowych i zielonych warzywach liściastych.

Leptyna –

Lipidy –

Lipidogram –

Ładunek glikemiczny (ŁG) –  iloczyn indeksu glikemicznego (patrz indeks glikemiczny) i zawartości węglowodanów przyswajalnych w danym produkcie lub potrawie. Pozwala na uwzględnienie wielkości spożywanej porcji co pozwala na praktyczne układanie jadłospisu. Dzienna dieta powinna charakteryzować się ładunkiem około 80. ŁG określa wzór: ŁG = zawartość węglowodanów przyswajalnych w porcji produktu (g) x IG produktu / 100

Mikrobiota –

Metabolizm –

MUFA– ang. monosaturated fatty acids, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, w swojej budowie zawierają jedno wiązanie podwójne pomiędzy atomami węgla . Do tej grupy zaliczamy np. kwas. oleinowy (patrz NNKT).

Mikroelementy – to substancje chemiczne, które muszą być dostarczane w jedzeniu, organizm sam nie może ich wyprodukować. Są niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu. Zaliczamy do nich: żelazo, jod, cynk, selen, mangan, miedź, fluor, kobalt, bor, chrom, molibden. Ich dzienne zapotrzebowanie jest mniejsze lub równe 100 mg.

Makroelementy – pierwiastki, których dzienne zapotrzebowanie przekracza 100 mg. Stanowią główny budulec tkanek organizmu. Muszą być dostarczane z dietą. Zaliczamy do nich: wapń, magnez, chlor, fosfor, potas, sód, siarka, azot, wodór, tlen, węgiel.

NNKT – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe to grupa tłuszczów, które są konieczne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Muszą być dostarczane wraz z pożywieniem, gdyż nie są syntetyzowane w organizmie lub syntetyzowane są w niewystarczających ilościach.

Wyróżnia się kwasy jednonienasycone (z jednym podwójnym wiązaniem pomiędzy atomami węgla) oraz kwasy wielonienasycone (z wieloma podwójnymi wiązaniami), w których kluczowe są dwie podgrupy: kwasy omega-3 i omega-6.

Kwasy jednonienasycone, np. kwas oleinowy, występujący w oliwie z oliwek, mogą pełnić funkcję ochronną w prewencji miażdżycy i chorób kardiologicznych.

Kwasy wielonienasycone są budulcem komórek, biorą udział w produkcji hormonów i neuroprzekaźników. Wspierają funkcjonowanie pracy serca, mózgu. Do kwasów omega-3 należą kwas α-linolenowy (ALA), kwas dokozaheksaenowy (DHA), kwas eikozapentaenowy (EPA). Ich źródłem są głównie tłuste ryby morskie, olej lniany, orzechy włoskie.

Kwasy omega-6 to kwas linolowy (LA), kwas gammalinolenowy (GLA) czy kwas arachidonowy (AA). Znajdują się w olejach roślinnych tj. olej słonecznikowy, z pestek dyni, awokado. Ważne jest aby dostarczać kwasów omega-3 i omega-6 w odpowiednich proporcjach. Zbyt duża podaż kwasów omega-6 może mieć działanie prozapalne.

Osteopenia –

Osteomalacja –

Off label use – oznacza stosowanie leku poza zarejestrowanymi wskazaniami, tzn. innymi niż podane w ulotce preparatu. Dotyczy to również sytuacji, gdy lek podawany jest w populacji, dla której lek nie jest przeznaczony. Przesłankami do takiego postępowania jest wyczerpanie wszystkich dostępnych metod leczenia zatwierdzonych w danym przypadku lub brak leków dopuszczonych dla danej populacji. Ostatnia sytuacja dotyczy m.in. dzieci, kobiet w ciąży.

ONS – ang. oral nutrition supplements – doustne suplementy diety, jest to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Produkty typu ONS mają postać płynnych roztworów, proszków, tabletek. Mogą zawierać wszystkie składniki odżywcze (preparaty kompletne) lub tylko wybrane elementy (preparaty niekompletne), np. białko. Przeznaczone są dla osób niedożywionych oraz zagrożonych rozwojem niedożywienia.

Osmolarność – według definicji to liczba moli substancji osmotycznie czynnych w 1 litrze roztworu. Informacja o osmolarności pojawia się na opakowaniach żywności medycznej, ONSach w postaci roztworu. Z założenia są to produkty o dużej zawartości substancji odżywczych, przez co ich osmoralność może być wysoka. Produkty o wysokiej osmoralności mogą być źle tolerowane przez układ pokarmowy i powodować biegunki. Dlatego, zwłaszcza przy włączaniu takich produktów do diety, zaleca się ich powolne picie, małymi porcjami. Roztwory, z reguły, dobrze tolerowane przez układ pokarmowy mają osmolaność ok. 300 mOsm/l.

Peroksydacja – proces utleniania, czyli działania tlenu na substancje, które w wyniku tej reakcji tracą swoje właściwości. Proces peroksydacji prowadzi do powstania produktów toksycznych dla organizmu.

Pierwiastki śladowe – metale, których organizm nie potrafi sam wytworzyć, a są niezbędne do  prawidłowego funkcjonowania. Zapotrzebowanie na nie jest bardzo małe, zwiększa się w stanach niedoboru. Do pierwiastków śladowych zaliczamy żelazo, cynk, selen, miedź, jod, fluorki, mangan, chrom i molibden.

Przetoka  jelitowa – połączenie światła jelita z powierzchnią powłok brzusznych spowodowane chorobą lub następstwem powikłań pooperacyjnych,

Przeciwutleniacz – Substancja, która zapobiega procesowi peroksydacji. Wiele związków ma właściwości przeciwutleniające. Należą do nich m.in witaminy C, E, A.

Probiotyk –

Pasaż jelitowy – badanie to służy do oceny drożności przewodu pokarmowego oraz oceny szybkości przechodzenia treści przez jelita. Jest to rodzaj badania rentgenowskiego. Pacjent wypija odpowiednią ilość środka cieniującego (kontrastu). Następnie w odpowiednich odstępach czasu wykonywane są zdjęcia RTG. Odstępy te uzależnione są od szybkości przesuwania się kontrastu w jelitach. Badanie może trwać cały dzień lub dłużej.

PEG – Percutaneous Endoscopic Gastrostomy, czyli przezskórna endoskopowa gastrostomia. Przez ścianę jamy brzusznej do żołądka wprowadza się sondę, czyli cienką rurkę, która umożliwia podanie pokarmu wprost do żołądka. Wskazaniem do PEG jest wspomaganie lub zapewnienie żywienia u chorych z upośledzonymi możliwościami odżywiania drogą doustną. Metodę tą wybiera się gdy przewidywany okres żywienia będzie dłuższy niż 3-4 tygodnie.

PEG-PEJ – przezskórna endoskopowa gastrojejunostomia – tak jak w przypadku PEG przez ścianę brzucha do żołądka wprowadzana jest rurka, jednak w tym wypadku wprowadza się przez nią cewnik dojelitowy, który przechodzi przez żołądek do jelita cienkiego. Pokarm podawany przez PEG-PEJ trafia wprost do jelita. Metoda ta stosowana jest u pacjentów ze zwężoną końcową częścią żołądka (odźwiernikiem). Zwężenie utrudnia przechodzenie treści pokarmowej prowadząc do wymiotów krótko po posiłku.

Prebiotyki – to rodzaj błonnika, którego organizm człowieka nie trawi. Stanowią one pożywienie dla mikrobioty jelitowej. W odróżnieniu od probiotyków nie zawierają żadnych mikroorganizmów, a jedynie stymulują ich wzrost. Pokarmy bogate w błonnik prebiotyczny to fasola, groch, banany, owiec, jagody, szparagi, czosnek, cebula, por.

PUFA – ang. polyunsaturated fatty acids, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, w budowie swojej cząsteczki zawierają więcej niż jedno podwójne wiązanie pomiędzy atomami węgla. Do tej grupy zaliczamy niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), w tym omega-3 i omega-6.

RFT – reaktywne formy tlenu

Rektoskopia – badanie endoskopowe końcowego odcinka przewodu pokarmowego, odbytnicy lub w przypadku rektosigmoidoskopii – esicy (końcowej części jelita grubego). Urządzenie do wykonania badania, rektoskop, ma postać sztywnej rurki. Wprowadzany jest przez odbyt. Badanie wykonuje się w celach diagnostycznych i terapeutycznych np. usuwanie polipów. Do rektoskopii należy się przygotować. Na 2-3 dni przed badaniem należy przyjmować dietę lekkostrawną, najlepiej półpłynną, nie zawierającą składników barwiących stolec, np. jagód, buraków. Wieczorem w dniu poprzedzającym rektoskopię oraz rano przed badaniem pacjent otrzymuje wlewkę doodbytniczą. Ma ona za zadanie oczyścić jelito przed zabiegiem.

RTU – ang. ready to use tzn. gotowe do użytku, skrót używany w kontekście mieszanin żywienia pozajelitowego, określający tzw. worki przemysłowe. Wyróżniamy worki dwu- i trójkomorowe. Tak jak nazwa wskazuje, worek trójkomorowy składa się z trzech komór oddzielających od siebie roztwory glukozy, aminokwasów oraz emulsji tłuszczowej. W workach dwukomorowych nie ma komory z emulsją tłuszczową. Takie worki przechowuje się w temperaturze pokojowej, maksymalnie do 25 ⁰C, chroniąc od światła. Przed podaniem pacjentowi taki worek należy aktywować. Aktywacja ma kilka etapów. Podczas rolowania, w wyniku nacisku, w worku pękają spawy oddzielające komory, ich zawartość należy zmieszać. Następnym krokiem jest suplementacja mieszaniny, czyli dodanie witamin, mikroelementów oraz jeśli jest taka potrzeba elektrolitów i płynów. Tak przygotowany worek należy podać w ciągu 24h, chroniąc od światła, w temperaturze do 25 ⁰C.

Sarkopenia – mimowolna, związana z wiekiem utrata masy mięśniowej, ich funkcji i siły.

Sekretyna  – jest peptydowym hormonem wydzielanym przez  błonę śluzową jelita cienkiego, głównie dwunastnicy, Bodźcem do jej wydzielania jest  kwaśne pH treści żołądkowej. Hamuje wydzielanie kwasu żołądkowego, zwiększa natomiast wydzielania żółci, soku jelitowego oraz soku trzustkowego o dużej zawartości wodorowęglanów. Jednocześnie hamuje perystaltykę żołądka i jelit.

Stomia  –  z języka greckiego – „otwór” .  Chirurgicznie wytworzone połączenie światła przewodu pokarmowego lub dróg moczowych z powierzchnią skóry.  Stomia może być końcowa (wyprowadzenie jednego końca jelita na zewnątrz), dwulufowa (dwa końce jelita wyprowadzone na powierzchnię brzucha) lub pętlowa (pętlo jelita wyprowadzone na powierzchnię.)  Stomia może być wyłoniona na stałe (stomia ostateczna) lub  być czasowa do przywrócenia ciągłości przewodu pokarmowego. Stomie mogą być odżywcze lub wydalnicze.

SCFA – ang. chort-chain fatty acids, czyli krotko łańcuchowe nasycone kwasy tłuszczowe, w swojej budowie nie zawierają wiązań podwójnych. Zaliczamy tu kwas octowy, kwas masłowy, kwas propionowy, kwas walerianowy i kwas kapronowy. Wytwarzane są przez bakterie zasiedlające jelito grube w procesie fermentacji beztlenowej m.in. z błonnika pokarmowego. SCFA mają działanie prozdrowotne. Zapewniają prawidłowe funkcjonowanie jelit i skład mikrobioty jelitowej. W przypadku chorób zapalnych jelit mogą wykazywać działanie przeciwzapalne i pomagać przywracać prawidłowy stan błony śluzowej jelita. Poza tym mogą pomóc w leczeniu biegunek i zaparć.

Skrobia oporna – frakcja skrobi, która nie jest trawiona przez enzymy przewodu pokarmowego i niezmieniona przechodzi do jelita grubego. Stanowi pożywkę do rozwoju pożytecznych bakterii jelitowych, które produkują SCFA. Pełni wiele funkcji prozdrowotnych, m.in. stabilizuje poziom glukozy we krwi. Skrobia oporna powstaje podczas ogrzewania produktów skrobiowych, znajdziemy ją w odgrzewanych ziemniakach czy ryżu. Poza tym występuje w ściankach ziaren, pestek, orzechów, niedojrzałych bananach.

Suplement diety – pomimo tego, że występuje w postaciach charakterystycznych dla leków tj. tabletki, kapsułki, proszki , nie jest lekiem. Klasyfikowany jest jako środek spożywczy, a do obrotu dopuszczany jest przez Główny Inspektorat Sanitarny. W swoim składzie najczęściej zawierają witaminy, składniki mineralne, różne ekstrakty roślinne, błonnik, probiotyki i prebiotyki.

TDM – ang. therapeutic drug monitoring, czyli terapia monitorowana stężeniem leku we krwi. Polega na oznaczaniu i analizie stężenia leku we krwi w trakcie terapii. Celem takiego postępowania jest dobranie właściwego dawkowania tzn. z jednej strony skutecznego, z drugiej nietoksycznego dla pacjenta. TDM stosuje się w wybranych grupach leków, m.in. leków o wąskim indeksie terapeutycznym, czyli gdy jest niewielka różnica pomiędzy stężeniem terapeutycznym a toksycznym.

Tomografia –

Urostomia – stomia powstała w wyniku wyprowadzenia moczowodu na zewnątrz